| |
Herinnering aan steenbakkerij vervaagt in Tichelwurk aan de Ee
Onder deze titel is in de Leeuwarder Courant van 2 september 1997 door Symen Kingma aandacht besteed aan het buurtschap Tichelwurk. Het kader van het artikel is het volgende: De vele buurtschappen en minidorpen in Friesland hebben een eigen geschiedenis, een eigen ‘kleur’ en vaak ook een duidelijk herkenbare bebouwing.
Onderstaande informatie is ontleend aan dit krantenartikel.
---
Dijkstra’s en De Boers, boerenfamilies, zijn het langst vertegenwoordigd in Tichelwurk. Een streek van enkele honderden meters bebouwing langs de westelijke oever van de Dokkumer Ee. Over de weg is er maar één mogelijkheid om er met de auto te komen, door het Stienser Aldlân, over een kronkelende asfaltweg. Oostelijk van Stiens, aan de rand van een woonwijk in aanbouw, staat een richtingaanwijzer. Aan het eind van de weg, zo’n vier kilometer verder, ligt Tichelwurk. Ook wel: it Stienzer of Wynzer Tichelwurk. De Ee is hier de definitieve grens want er ligt geen brug over het water, noch onderhoudt een pont de verbinding.
Piebe Dijkstra is van de derde generatie die de boerderij op de hoek van de Trijehoeksdyk en de Ee-oever bewoont. “Nee,de pleats hat noch gjin namme”, zegt hij desgevraagd. Ze werd al gebouwd in 1813, direct na de Franse tijd. Op een windwijzer aan de achterkant van de schuur staan de letters R en R, van ‘Ruurd en Richtsje’. Hun achternaam was Van der Werf. Zij lieten de boerderij bouwen. Het grote bouwwerk heeft een enorm dak met rode pannen en groot voorhuis met ‘hals’.
Tichelwurk is Dijkstra’s thuis. Hij kan zich moeilijk voorstellen dat hij op een andere plaats zou wonen. Als de boerderij onvoldoende geld zou opbrengen, kan Piebe Dijkstra altijd nog een mini-camping beginnen. “In moai plak hjirre, mei it wetter en sa”, zegt hij. De boerderij ligt aan de elfsteden-fietsroute en in de loop van de zomer trekken er vele nationaliteiten langs op de tweewieler.
Tichelwurk heeft geen dorpsvereniging die de belangen van het woonstreekje behartigt. “Yn Stiens regelje se alles foar ús”, zegt Dijkstra. De jongste generatie weet niet zoveel meer over het ‘tichelwurk’. De fabriek , waarnaar het buurtschap is genoemd, stond in het midden van de streek. De plek is nog herkenbaar aan het bruggetje, dat over een kleine opvaart ligt. Hier legden de pramen aan met klei uit de Bildthoek. Ze kwamen de Finkumervaart af en bij Bartlehiem draaiden ze Dokkumer Ee op.
De steenfabriek was in 1848 eigendom van een zekere Jentsje Wybrandi. Bouwmaterialen-handel Vermeulen nam tegen het einde van de vorige eeuw (einde 20-ste eeuw - JPB) de fabriek over, maar ze was niet zo lang meer in bedrijf. Het Tichelwurk bij Stiens werd in 1920 gesloten, toen de vraag naar rode baksteen terugliep. Kort daarna werd de fabriek met directeurswoning gesloopt door Foppe de Boer. “Dat wie myn pake”, zegt Foppe de Boer uit Stiens, omke van boer Piebe Dijkstra. Hij werkt nog dagelijks op de boerderij.
De Boer werd bij het Tichelwurk geboren toen de fabriek al tien jaar was gesloopt. Hij kent het verhaal van de arbeiders die er werkten. “Dat wienen fral lju fan Frentsjer, seizoens-arbeiders. Se wennen yn keten. It wie smoarch wurk yn dy klaai en der waard min fertsjinne.”
In 1871 lagen de weeklonen tussen de fl. 3 en fl. 7 voor een volwassen man. Hoewel midden in het weiland gelegen, “hat it Tichelwurk nea in isolearre plak west. It wie der ek ‘levendich’“ zegt De Boers zuster Adsje Dijkstra-De Boer, ook wonend in Stiens.
Tot in de jaren vijftig waren er een paar winkeliers. Bakker Lutzen Wagenaar trad ook op als pontbaas. Overigens was de pont een schouw. De Tichelwurkers trokken meer dan nu de Dokkumer Ee over. Aan de andere kant stapten ze in de bus naar Leeuwarden. Er was ook een vrijdagse bootverbinding met de stad, in stand gehouden door beurtschipper Teunis Dijkstra. Zijn vrouw Aaltsje was de vroedvrouw van het dorp. “As der in poppe komme moast, rôpen wy earst Aalstje, dan de dokter.”
Toen in 1967 een asfaltweg de macadamweg door het Aldlân verving, trokken de mensen van Tichelwurk naar Stiens.
Ynstjoerd troch Jan Piet Bergmans, âld-Wynser, july 2007
 De steenfabriek, 1e helft twintigste eeuw
(foto friesfotoarchief.nl)
|
|
